Verslag OPCI contactdag te Nijkerk, 1 april 2023

Inrichting en welkom
Rond kwart over tien uur liep ik De Schakel binnen. Enkele vrijwilligers hadden de ruimten voor onze OPCI-Contactdag al opgebouwd en de exposanten hadden hun tafels ingericht. Ook de inschrijftafel was gereed voor de ontvangst van onze bezoekers.
Het voelde voor mij een beetje onwennig. Waarom? Het was door de coronapandemie drie jaar geleden dat we voor het laatst een contactdag in Nijkerk hadden.
Tegen half elf druppelden de bezoekers binnen. In totaal waren er 125 bezoekers, inclusief exposanten, Nederlands Gebarenkoor en vrijwilligers.

Thema
Hennie Epping, voorzitter van OPCI, opende de dag om elf uur. Het thema van deze dag was Mijn CI hoort voor én bij mij. Het gehele CI-traject kwam aan de orde: selectie, revalidatie en nazorg. Uit enkele CI-teams waren sprekers aanwezig die vanuit hun eigen perspectief hun werk uitlegden.
Zowel in de ochtend als in de middag werden twee presentaties gehouden. Daarnaast gaf het Nederlands Gebarenkoor twee optredens.

Samenstelling CI-teams
In CI-teams zijn de volgende disciplines vertegenwoordigd:

• KNO-arts
• Audioloog
• Maatschappelijk werker
• Psycholoog
• Logopedist
• Secretarieel medewerker

Het CI-team zorgt voor het gehele CI-traject.
Vandaag laten een logopedist, twee medisch maatschappelijk werkers en een psycholoog hun licht schijnen over het traject.

CI-zorg vanuit logopedisch perspectief
Logopedist Debbie Smit-van den Bosch is sinds 2008 werkzaam in het CI-team van het Erasmus MC Rotterdam.  Zij werkt zowel met kinderen als met volwassenen en is bij het gehele traject betrokken. Bij de meeste kinderen is het uiteindelijke doel van de CI: het toegankelijk maken van gesproken taal met een zo hoog mogelijk niveau, taalontwikkeling stimuleren en het volgen van de resultaten. Bij volwassenen is opnieuw leren horen het doel, hun taalontwikkeling is al doorgemaakt.

De werkzaamheden van een CI-team hebben betrekking op selectie, revalidatie en nazorg.
Bij de selectiegesprekken komen de volgende onderwerpen aan de orde:

• De voorgeschiedenis van het horen en verstaan
• Waar lopen mensen momenteel op vast? En wat lukt nog wel?
• Wat zijn de verwachtingen van een CI? Zijn deze reëel? In het gesprek wordt hierover uitleg gegeven.
• Het beantwoorden van vragen over de operatie en de revalidatie

In de basis is het revalidatieprogramma gelijk, maar de invulling ervan kan per CI-team verschillen. In Rotterdam ziet het revalidatieprogramma er als volgt uit:

• In de eerste drie maanden na de operatie worden vier afspraken gemaakt.
• Door middel van gesprekken en audiometrie wordt de voortgang vastgesteld.
• De logopedist geeft oefeningen op het juiste niveau mee om thuis mee te oefenen.

De logopedist neemt gehoortesten af in de vorm van piepjes en kleine woordjes. Eerst hard en vervolgens steeds zachter om het aantal waargenomen decibels te meten. De resultaten daarvan worden verwerkt in audiogrammen van toon- en spraakmeting. Daardoor wordt visueel zichtbaar hoe goed je kunt horen. Een audiogram kan aantonen of en aan welk soort gehoorverlies je lijdt. Vervolgens kan hiermee worden bepaald welke gehooroplossing het beste aansluit op je behoeften. Bijvoorbeeld een hoortoestel óf een CI.

Vervolgens laat Debbie zien hoe de oefeningen zijn opgebouwd. Tot slot laat ze ook nog oefeningen uit andere bronnen zien. Dit is te zien in haar PowerPointpresentatie.

Een kijkje in de keuken van de psycholoog binnen het CI kinder- en volwassenteam
Vervolgens presenteerde Ietske Siemann haar rol in het CI-traject. Zij werkt als GZ-psycholoog in het Radboud UMC te Nijmegen, bij zowel het CI-team kinderen als het CI-team volwassenen.

Als psycholoog is Ietske, net als logopedist Debbie, betrokken bij de selectie en de revalidatie van het CI-traject. In deze presentatie laat ze de rol van de psycholoog in het CI-traject zien.
Er zijn mensen die een psycholoog niet nodig vinden, want ‘ik ben niet gek’. Toch kan een psycholoog deze mensen helpen. Ietske geeft de volgende definitie van de psycholoog: “Een psycholoog is een persoon die zich professioneel gespecialiseerd heeft in de gedragingen, gevoelens, gedachten en de algehele geestelijke gezondheid van de mens.”
Gehoorverlies heeft invloed op de factoren relatie, competentie en autonomie. Als psycholoog bespreekt ze hoe mensen met gehoorverlies dit ervaren en hoe ze zich daarbij voelen. Ze gaf aan dat het leren omgaan met gehoorverlies een belangrijk aspect is voor acceptatie en vervolgens ook voor nieuwe stappen. Ook de eventuele partner wordt daarbij betrokken. In haar PowerPointpresentatie laat ze zien wat haar rol is in de selectiefase.

In de revalidatiefase houdt de psycholoog zich vooral bezig met de onderwerpen verloop en vooruitgang met het CI, veranderde verhoudingen met mensen, het omgaan met tegenvallend resultaat, maar ook met een goed resultaat dat misschien niet aan de verwachting voldoet. In de praktijk betekent dit: het voeren van één of meerdere gesprekken met de patiënt (wel of niet met partner), onderzoeken waar de patiënt tegenaan loopt en bespreken van tegenvallende resultaten. Mensen zijn in staat om op verschillende manieren met stress om te gaan (coping), maar vaak heb je als ‘verse’ CI-drager in stressvolle situaties één duidelijke manier van reageren. De psycholoog kan mensen daarmee helpen.

Optreden van het Nederlands Gebarenkoor
OPCI had het Nederlands Gebarenkoor uitgenodigd voor een optreden. Het optreden van het Nederland Gebarenkoor is mogelijk gemaakt door een bijdrage van de Stichting Maak een Leuk Gebaar. Zij hadden die toezegging in 2020 al gedaan, maar nu pas hebben we er gebruik van kunnen maken. Hun eerste optreden vond vlak voor de lunchpauze plaats.

Zang en muziek werden ten gehore gebracht, de tekst werd geprojecteerd en de koorleden vertaalden de tekst in gebaren. De tekst van de liedjes werd verzorgd door de schrijftolken. Voor vele aanwezigen was dit optreden een unieke ervaring.

Lunchpauze
Tijdens de lunchpauze kregen de deelnemers een lange tijd gelegenheid om langs de stands te lopen en informatie in te winnen bij de fabrikanten van CI’s, of hulpmiddelen. En natuurlijk om met elkaar in gesprek te gaan.
Na de lunchpauze kwamen er nog twee presentaties en een slotoptreden van het Nederlands Gebarenkoor.

Aan de slag met je CI
Marit de Heus en Carlijn van Leeuwen zijn als medisch maatschappelijk werkers verbonden aan het Amsterdam UMC. Carlijn is zelf ook CI-drager. Zij vertellen over hun taken en activiteiten in het CI-traject. Beiden werken zowel met kinderen als met volwassenen en zijn bij het gehele CI-traject betrokken.

Het lijkt alsof psychologen en maatschappelijke medewerkers dezelfde taken in het CI-traject uitvoeren. In principe klopt dat, met name in het voeren van gesprekken in de verschillende fases van het traject, het bespreken van verwachtingen en ervaringen van het CI en begeleiding en ondersteuning tijdens de revalidatie.

De nadruk van psychologen ligt vooral op de algehele geestelijke gezondheid van mensen, maar ook met onderwerpen als veranderde verhoudingen met mensen, het omgaan met een resultaat dat misschien niet aan de verwachting voldoet en het omgaan met stress op verschillende manieren.

Medisch maatschappelijk werkers zijn gespecialiseerd in het sociaal functioneren (bijvoorbeeld werk, opleiding, sport, vrijwilligerswerk) en de sociale omgeving (steun, oefenpartner en dergelijke). Een belangrijk onderwerp waar Marit en Carlijn zich mee bezighouden is de impact van slechthorendheid met of zonder CI. Denk bijvoorbeeld aan onzichtbare beperking, assertiviteit, communicatie, het sociale leven, onbegrip, vermoeidheid en verwachtingen van jezelf versus van anderen.
In de PowerPointpresentatie van Marit en Carlijn staat meer informatie.

Muziek met je CI, hoe kun je dat aanpakken?
De laatste presentatie is van Joke Veltman. Zij is goedhorend geboren. Zij heeft een studie piano en altviool aan het Conservatorium van Amsterdam in 1980 gedaan. Door DFNA21 ging haar gehoor achteruit, zodat ze in 2013 een CI kreeg. Ze is zich bezig blijven houden met muziek en heeft een muziektraining voor CI-dragers ontwikkeld: Musi-CI (www.musi-ci.nl).

In een PowerPointpresentatie laat Joke enkele onderdelen van haar muziektraining zien. Maar er werd ook in de zaal geoefend met maat en ritme: ‘klap, rust, beng’.

In het publiek bevond zich een klein meisje met een CI, samen met haar moeder. Het meisje deed zeer enthousiast mee met deze oefening. Ze liet duidelijk zien dat muziek voor haar heel veel waarde heeft!

Slotoptreden van het Nederlands Gebarenkoor
Als laatste onderdeel van ons programma gaf het Nederlands Gebarenkoor een slotoptreden. Ze zongen drie liedjes, maar niet alleen dat. Ze nodigden het publiek uit om niet alleen mee te zingen, maar ook om mee te doen met gebaren. Wij voelden dat het maken van gebaren een bijzondere lichamelijke activiteit is. Er werd afscheid genomen met het lied ‘Het kleine café aan de haven’ van Vader Abraham. Mét gebaren!
Voor velen was het een eerste kennismaking met het Nederlands Gebarenkoor. Sommigen luisterden en keken met vochtige ogen van ontroering naar dit heel bijzondere optreden.

Tot slot
Hennie Epping sloot de bijeenkomst af met een dankwoord aan alle aanwezigen, de sprekers, het Nederlands Gebarenkoor, de standhouders, de medewerkers van De Schakel en de vrijwilligers. In het bijzonder werden de tolken NGT, NmG en de schrijftolken hartelijk bedankt. Zonder hun inbreng was het voor velen waarschijnlijk zeer beperkt of niet mogelijk geweest om deze dag mee te maken.
Na afloop was er gelegenheid om nog even na te praten met een drankje of voor een laatste bezoek aan of een gesprekje met de standhouders.
OPCI kijkt hiermee terug op een zeer geslaagde dag.

Wies Groeneveld